HZG 178 De rijkdom van Peru – deel 5

De jaarlijkse landbouwkalender in de chullomuts van Chinchero

Chinchero, 3.762 m. is een traditioneel dorp gelegen aan de doorgaande weg van Cusco naar Urubamba in de Heilige Vallei. Tijdens de prachtige rit over de hoogvlakte van Anta, heb je uitzicht op de besneeuwde bergtoppen van Salkantay 6.271 m en Veronica 5.570 m maar ook op de landbouwgronden met aardappels, graan, quinoa en tuinbonen.

  

Het dorp heeft een rijke textiel traditie. Zoals in vrijwel alle bergdorpen dragen vooral de vrouwen de traditionele klederdracht. Op het hoofd dragen ze een typische hoed waarvan de basis gemaakt is van een stevig berggras. De montera heeft de vorm van een grote platte schotel. Het haar dagen ze in veel vlechten, soms wel honderden. In de geweven omslagdoek is een patroon verwerkt waarin de twee meren van Chinchero: Huaypo en Piuray te herkennen zijn. Heel kenmerkend voor deze regio is de witte blouse met een helder blauw geborduurd graan motief. Deze dragen ze onder het rood gekleurde jasje welke versierd is met gekleurd band en witte knoopjes.

Opvallend aan de klederdracht van de mannen is de gebreide chullomuts, de muts met oorkleppen waarin de jaarlijkse landbouw kalender verwerkt is.

  

De muts wordt gebreid op vijf breipennen, in het rond. De hoofdkleur is rood en voor de figuren worden de kleuren geel, groen, wit, blauw en oranje gebruikt. De figuren zijn onder te verdelen in twee groepen: de dieren zoals de Wallata – de Andes gans, urpi – de duif, qente – de kolibrie en atuy – de vos. De tweede groep bestaat uit dezelfde figuren als van het geweven textiel zoals de medicinale plant – Loraypu, het landbouwwerktuig – kuty en de zigzag – q’uenko

Opvallend zijn de vier rondgebreide staartjes aan het uiteinde. Deze verbeelden de vier dorpsgemeenschappen die samen Chinchero vormen; Qollana Ayllu – Ayllopongo, Chumchu Ayllu – Cuper, Angel Ayllu – Yanacona en Qorqonka Ayllu – Umasbamba.

In het verleden waren er regelmatig conflicten tussen de dorpsgemeenschappen. Daarbij functioneerde de muts als handig wapen dat de mannen altijd bij de hand hadden. Het uiteinde van de muts, de staart werd verzwaard met stenen en door de oorkleppen bij elkaar te pakken kon je een flinke klap uitdelen.

Tegenwoordig bewaren de mannen hun geld in de staart en funcioneert deze dus als portemonnee.

De twaalf figuren die in de muts verwerkt zijn, staan elk symbool voor een maand in de jaarlijkse landbouw kalender. Op het hoofd gedeelte worden zes figuren afgebeeld en op de staart nog eens zes. Vanaf de zevende maand, de maand juli worden de figuren ‘op zijn kop’ gebreid maar door het terug vallen van de staart komen deze juist weer goed te staan. De figuren verhalen over de geschiedenis, tradities en flora en fauna in de regio Chinchero.

Januari | ‘kuty’ – landbouwwerktuig

Januari is een maand waarin veel regen valt. De akkers zijn groen gekleurd van de gewassen die opkomen en de eerste zonnestralen breken door. Daarom zijn de gebruikte kleuren, groen en geel. Het symbool voor deze maand is een landbouwwerktuig dat gebruikt wordt om het land te bewerken, de ‘kuty’.

Februari | ‘Loraypu’ – medicinale plant

De complete figuur van de maand februari symboliseert de medicinale plant Loraypu. Het kruis staat voor de vier dorpsgemeenschappen die samen Chinchero vormen. De twee ogen, onder en boven het midden verbeelden de twee meren van Chinchero; Huaypo en Piuray. Het ruitfiguur tussen de kruizen, de ogen van het vee.

Maart | ‘atuy’ – vos

In maart worden er veel jonge dieren geboren. Deze maand verlaten de vossenjongen, op jacht naar jonge lammetjes, voor het eerst de grot waarin ze geboren zijn. Daarom is de vos het symbool van de maand maart.

April | ‘Wallata’ en ‘urpi’- Andes gans en duif

De duif is het symbool voor liefde. De Wallata, de Andes gans voor trouw. Een paartje Andes ganzen blijft een leven lang bij elkaar. Ze staan symbool voor de maand april waarin veel huwelijken gesloten worden. Deze maand worden de gewassen geoogst en verkocht waardoor er geld is voor het huwelijksfeest.

Mei | ‘panta kuty’ – landbouwwerktuig met een fout

Het figuur in deze maand is gelijk aan het figuur in de maand januari alleen wat misvormd. Panta betekent in het Quechua dan ook fout, vergissing. Vandaar dat het landbouwwerktuig deze maand mismaakt is van vorm.
De Andes bewoner is van nature nogal jaloers. Als het zijn medemens duidelijk beter gaat dan hem zelf, in dit geval gaat het om een betere oogst of het hebben van een groot aantal jonge sterke dieren, kan dat een rede zijn om zich tot de goden te wenden en hen te vragen iets minder goedgunstig te zijn voor deze persoon. Mei is dan ook de maand van de hekserij die nog altijd volop leeft in het Andesgebergte.

Juni | ‘qente’ – de kolibrie

De maand juni is de maand van de kolibrie die volop af komt op de prachtige bloemen van de Llauly struik die deze maand bloeit.

Juli | ‘q’uenko’ – de zigzag

De zigzag symboliseert het levenspad. Het pad dat de hooglandindianen bewandelen op weg naar verderop gelegen dorpen om hun producten te ruilen voor andere producten.

Augustus | de condor

In de maand augustus laat de condor zich in de bergen rondom Chinchero zien. Deze maand is het extreem droog, de akkers zijn dor en er is vrijwel geen eten voor de dieren. Deze verzwakken snel en zeker de jonge dieren zijn een makkelijke prooi voor de condor.

September | ‘Kantu’ – de nationale bloem van Peru

De kantu is onder de oudere bevolking van Peru ook wel bekend als de bloem van de Inca’s. Deze maand wordt het graan gedorst. Ezels en paarden lopen daarbij over het graan dat op een harde ondergrond is uitgespreid. Tijdens dit proces worden de korrels uit de aren verwijderd en blijven de graankorrels met het kaf, na het verwijderen van het stro, over. De takken van de Kantu struik dienen als bezem om de grond schoon te vegen.

Oktober | ‘Ll’utu’ – de patrijs

Deze maand is er te kort aan voedsel voor mens en dier. De hooglandindianen jagen op patrijzen die op zoek naar eten een makkelijke prooi zijn.

November | ‘panta Loraypu’ – medicinale plant met een fout

Het figuur deze maand is gelijk aan het figuur van de maand februari, de medicinale plant Loraypu alleen misvormt net als het misvormde landbouwwerktuig in de maand mei. De panta Loraypu staat voor de twee seizoenen in het hooggebergte; het regen- en droge seizoen.

December | ‘Pilco’ – een vogel

Deze vogel is afgebeeld op het rijk versierd protaal van de koloniale kerk uit de 16e eeuw van Chinchero.

De hooglandindianen vereren het land waarop ze leven en de berggoden waarmee ze omringd worden. Ze hebben enorme kennis van de planten, de weersomstandigheden en andere factoren die direct invloed hebben op hun leven. Dit is niet alleen hun geloofsovertuiging maar bovenal een praktische manier van leven. Daarom is het misschien niet zo verwonderlijk dat al deze elementen terug te vinden zijn in het handgemaakte textiel, de traditionele klederdracht van de hooglandindianen. Weet je het textiel eenmaal te lezen dan gaat er een wereld voor je open!

Bekijk het artikel en de foto’s

Categorie: Blogs - geschreven door Lisette op 22 augustus 2013 om 00:32