Aardappels rooien in Huacahuasi

De hooglandindianen zijn boeren, de aardappels en dieren zijn het belangrijkste bezit van de families.

Ik geniet van het eenvoudige leven in de bergdorpen en de saamhorigheid onder de hooglandindianen. Maar het leven in de hooglanden is hard, bikkelhard. Na een paar dagen ben ik ook weer blij om terug te gaan naar ons huisje in Urubamba in de Heilige Vallei van de Inca’s. Een heerlijk, rustige plek, omringt door de bergen. Een plek waar de energie van de berggoden, de Apu’s altijd voelbaar is!

Met een egoïstische levensinstelling kom je hier niet ver. In de bergdorpen werkt en leeft men samen om te overleven. Het werk overdag bestaat uit het verzorgen van de dieren die de hooglandindianen voorzien van een groot deel van de producten die ze nodig hebben om te overleven.

• Vlees als voedsel.
• Wol voor het weven van de kleding en voor de touwen en aardappelzakken.
• Botten worden gebruikt als weefinstrument.
• De vacht dient als matras of om op te zitten.
• Gedroogd lama poep om op te koken en om het land waar de aardappels verbouwd worden te bemesten.

En het verbouwen van aardappels.

    

Een evenwichtige cyclus: Aardappels worden verbouwd op het land bemest met gedroogd lama poep. De gerooide aardappels worden vervoert in zakken geweven van alpacawol. Deze worden op de ruggen van de lama’s vastgebonden met touwen gemaakt van alpacawol om van het land naar huis vervoert te worden door de lama’s. En de families hebben het hele jaar te eten.

Aardappels en dieren. Het leven in de hooglanden draait om de aardappels en de dieren. Zonder dieren geen aardappels of in ieder geval een kleine oogst want de gedroogde lama poep is ontzettend belangrijk om het land te bemesten voor een goede oogst. Bekend is dat families die zelf geen dieren hebben en dus ook geen mest, vaak maar weinig aardappels produceren. Dan te bedenken dat het  voedsel van de hooglandindianen voornamelijk uit aardappels bestaat; als ontbijt, als lunch en als avondmaaltijd. Zou je kunnen zeggen; zonder dieren geen aardappels dus geen eten.

Octavio heeft met een grap uitgelegd dat er nog een andere manier van overleven in de hooglanden is. En dat zelfs ik in het hooggebergte kan overleven als ik maar de volgende woorden in het Quechua zou kunnen uitspreken: Hampushkayki. Wat zo iets betekend als bezoek. Als ik dan rond etenstijd bij een familie langs zou gaan en zou vragen Hampushkayki, zou ik vast wel iets te eten aangeboden krijgen. Aardappels natuurlijk.

De aardappels gaan aan het begin van de regentijd, grofweg in september de grond in en worden eind april, begin mei pas gerooid. Dus na acht maanden worden de aardappels gerooid. Heel iets anders dan in Nederland. Mijn vader vertelde dat hij begin mei de eerste aardappels de grond in heeft gedaan, na twee weken kwamen deze al boven de grond en na drie maanden kan hij deze oogsten. Maar goed de omstandigheden in Nederland zijn dan ook een stuk gunstiger dan hier in Peru.

Het land wordt een keer in de zeven jaar gebruikt voor de productie van de aardappels. De families hebben over het algemeen op zeven verschillende plekken, verdeeld over de omgeving van het bergdorp, een stuk land om aardappels te verbouwen. Vanuit het verleden is bepaald in welk deel elk jaar de aardappels door alle families van het bergdorp verbouwt worden.

Na het rooien worden de aardappels geselecteerd. Een deel wordt apart gelegd en dient als betaling voor diegene die de familie geholpen heeft die dag met het rooien van de aardappels. Een deel is om te bereiden in de watia, de aardeoven waar tijdens het rooien van de aardappels de lunch in wordt bereid. Een deel is om te vriesdrogen een oude methode om aardappels voor langere tijd te bewaren en een deel dient als de nieuwe pootaardappel voor de productie van het komend jaar.

Begin mei zijn we met de meiden op bezoek gegaan bij Alejandro, Octavio zijn oudste broer om te helpen bij het rooien van de aardappels.

    

De hooglandindianen leven in het ritme van de natuur. Al vroeg staan we op om vandaag te helpen met het rooien van de aardappels. Als ontbijt eten we rijst met een saus van Lisa’s, kleine gele aardappels met een typische smaak. Als welkom zijn er al vroeg twee cavia’s schoongemaakt en ingesmeerd met een heerlijk geurende saus van kruiden en zout om vandaag in de watia, de aardeoven te bereiden. Alejandro is ons al vroeg voor gegaan. Maar uiteindelijk volgen wij met de cavia’s en de frisdrank voor tussen de middag. Het is een pittige klim naar de aardappelvelden. Onderweg hebben we prachtig uitzicht over het bergdorp Huacahuasi. De families zijn al druk aan het werk om de laatste aardappels van het veld te halen. Een prachtig gezicht. Ook tijdens het werken op het land dragen de hooglandindianen hun traditionele kleding; vrolijk gekleurde omslagdoeken, rokken versierd met fel gekleurde rokbanden en natuurlijk dragen de dames een montera op het hoofd, versierd met fel gekleurde bloemen.

Het terrein waar de aardappels groeien is ruig en heeft veel weg van een maanlandschap. Veel stenen en droge grond. Bijna niet te begrijpen dat hier aardappels kunnen groeien.

Het rooien van de aardappels is handwerk. Ze worden gerooid met een allachu, een werktuig dat oorspronkelijk van hout was; een stevige tak met aan het uiteinde een scherpe steen vastgebonden met een stuk huid. Tegenwoordig wordt een pico, een pikhouweel gebruikt.

    

De aardappels staan in rijen, door naar mijn buurvrouw te kijken begrijp ik dat je het best van de zijkanten naar binnen kan werken. Zo voorkom je min of meer dat je de aardappels in tweeën splijt. Met je handen laat je de kluiten aarde uit elkaar vallen, op zoek naar aardappels. Zelfs de aller kleinste aardappels worden opgeraapt. De aardappel planten produceren dan ook maar 4 – 5 aardappels per plant. Tijdens het planten worden er 2 – 3 aardappels per gat gepoot. Ze zeggen dat dicht bij de plek waar de dieren overnachten, dus waar veel mest is, er soms wel tot 10 aardappels per plant gerooid worden.

    

Ik ben blij met elke aardappel die ik vind en ook al vond ik het in het begin wat overdreven om zelfs de aller kleinste aardappels te rapen nu begrijp ik heel goed waarom. Zoveel, zo vreselijk zwaar werk voor een paar aardappels. Wat is het toch makkelijk dat wij gewoon naar de markt gaan om onze aardappels te kopen.

Maar eerlijk is eerlijk de aardappels uit Huacahuasi zijn wel heel veel lekkerder dan de aardappels van de markt.

    

Traditioneel wordt er tijdens het werken op het land, het rooien van de aardappels de watia bereid. Een oven opgebouwd uit gedroogd paarden poep en  gedroogde aarde met wortels van de aardappel planten. De aardeoven moet ongeveer twee op temperatuur komen en dan kunnen de aardappels en cavia erin. Na een uur is het eten gaar en wordt er met elkaar gegeten. De oude baas die zelf geen familie heeft en alleen zijn aardappelveldje bewerkt, wordt ook uitgenodigd om samen met ons te eten. Moe maar voldaan gaan we naar een zware dag werken op het land weer terug naar het bergdorp. Alejandro haalt onderweg zijn kudde lama’s op die dicht bij het huis overnachten en de volgende dag aan het werk moeten; aardappels vervoeren voor een van de buren. De aardappels van de familie zullen de komende week vervoerd worden.

    

Categorie: Blogs - geschreven door Lisette op 26 mei 2012 om 20:26